MỘT KẾT CỤC KHẢ THI TRONG CUỘC CHIẾN NGA – UKRAINE và CHỌN LỰA CỦA TRUNG QUỐC (Nguyễn Khoa Thái Anh, chuyển ngữ)

.

.

.

Một Kết cục khả thi trong cuộc chiến Nga – Ukraine và chọn lựa của Trung quốc

Nguyễn Khoa Thái Anh

16/03/2022

Một Kết cục khả thi trong cuộc chiến Nga – Ukraine và chọn lựa của Trung quốc

Pháo binh Ukraine tấn công đoàn xe tăng quân xâm lược. Ảnh Polityka

Lời Dịch giả: Một bài phân tích giá trị về cuộc chiến xâm lăng của Putin ở Ukraine; tuy nhiên như phát biểu của tác giả Hu Wei về cá tính và quyền hành khó biến đổi của Putin, một chuyện không khác mấy với tham vọng bành trướng lãnh thổ của ông Tập, thì có phải đây là một giấc mơ không tưởng khi ta mong đợi ở ông Tập Cận Bình một bước tiến nhảy vọt khỏi ý đồ bá quyền cố hữu của mình?
Nguyễn-Khoa Thái Anh

—————————————————

Cập nhật ngày 13 tháng 3 năm 2022: Bài viết dưới đây được tác giả gửi cho ấn bản tiếng Hoa của US-China Perception Monitor. Bài báo không do US-China Perception Monitor ủy quyền, tác giả cũng không có liên hệ với Carter Center hay US-China Perception Monitor.

Hu Wei là phó chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Công của Văn phòng Tham tán Quốc vụ viện, Chủ tịch Hiệp hội Nghiên cứu Chính sách Công ở Thượng Hải, Chủ tịch Ủy ban Học thuật của Viện Chahar, ông là giáo sư và người giám sát luận án tiến sĩ. Để đọc thêm về ông Hu, hãy nhấp vào đây để đọc bài viết của ông về “Đặng Tiểu Bình đã điều phối các vấn đề trong nước và quốc tế như thế nào?”

Được viết vào ngày 5 tháng 3 năm 2022. Jiaqi Liu dịch ngày 12 tháng 3 năm 2022.

Chiến tranh Nga-Ukraine là cuộc xung đột địa chính trị nghiêm trọng nhất kể từ Thế chiến thứ hai và sẽ dẫn đến hậu quả toàn cầu lớn hơn nhiều so với các cuộc tấn công (Tháp Đôi) ngày 11 tháng 9. Vào thời điểm quan trọng này, Trung Quốc cần phân tích và đánh giá chính xác hướng đi của cuộc chiến và tác động tiềm tàng của nó đối với cục diện quốc tế. Đồng thời, để phấn đấu có được môi trường quốc tế tương đối thuận lợi, Trung Quốc cần ứng phó linh hoạt nhằm đưa ra các lựa chọn chiến lược phù hợp với lợi ích lâu dài của mình.

‘Chiến dịch quân sự đặc biệt’ của Nga ở Ukraine đã gây ra một tranh cãi sôi nổi lớn ở Trung Quốc, với hai nhóm ủng hộ và phản đối được chia thành hai phe đối lập không thể hòa hoãn. Bài viết này không đại diện cho bất kỳ bên nào và, để đánh giá và tham khảo của cấp lãnh đạo có quyết định cao nhất ở Trung Quốc, bài viết này trình bày phân tích khách quan về hậu quả chiến tranh có thể xảy ra cùng với các phương án đối phó tương xứng.

I. Dự đoán tương lai của Chiến tranh Nga-Ukraine

1. Vladimir Putin có thể sẽ không đạt được các mục tiêu mong muốn của mình, điều này khiến nước Nga rơi vào thế ngặt nghèo. Mục đích của cuộc tấn công của Putin là giải quyết toàn phần vấn đề Ukraine và đánh lạc hướng sự quan tâm về sự khủng hoảng nội bộ của Nga bằng cách đánh bại Ukraine qua một cuộc xâm lăng chớp nhoáng, thay đổi vai trò lãnh đạo của nước này và xây dựng một chính phủ thân Nga. Tuy nhiên, cuộc tấn công chớp nhoáng đã thất bại và Nga không thể hỗ trợ một cuộc chiến kéo dài và tổn kém quá cao này. Phát động một cuộc chiến tranh hạt nhân sẽ đặt Nga vào phía đối nghịch với cả thế giới do đó là 1 chuyện không thể đạt được. Tình hình cả trong và ngoài nước cũng ngày càng bất lợi. Ngay cả khi quân đội Nga chiếm đóng được thủ đô Kyiv của Ukraine và thành lập một chính phủ bù nhìn với phí tổn cao, điều này không có nghĩa là đạt được thắng lợi sau cùng. Tại thời điểm này, lựa chọn tốt nhất của Putin là kết thúc cuộc chiến một cách hợp lý thông qua các cuộc đàm phán hòa giải, trong đó yêu cầu Ukraine phải có nhượng bộ đáng kể. Tuy nhiên, cái gì không đạt được trên chiến trường thì cũng khó có được trên bàn bàn đàm phán. Dù sao đi nữa, hành động quân sự này đã lâm phải một sai lầm không thể sửa đổi.

2. Xung đột có thể leo thang và trước sau cũng khó có thể loại trừ sự can dự của phương Tây trong cuộc chiến. Mặc dù cuộc chiến leo thang sẽ gây tổn thất, nhưng khả năng cao là Putin sẽ không dễ dàng từ bỏ cá tính và quyền lực của mình. Chiến tranh Nga-Ukraine có thể leo thang vượt qua phạm vi và biên giới của Ukraine, thậm chí có thể đưa đến khả năng xảy ra một cuộc tấn công nguyên tử. Một khi điều này xảy ra, Hoa Kỳ và Châu Âu không thể tránh khỏi cuộc xung đột, do đó có thể dẫn đến một cuộc chiến tranh thế giới hoặc thậm chí là một cuộc chiến tranh hạt nhân. Kết quả sẽ là một thảm họa cho nhân loại và cuộc đọ sức giữa Hoa Kỳ và Nga. Cuộc đối đầu cuối cùng này, cho rằng sức mạnh quân sự của Nga không thể sánh được với NATO, và còn tồi tệ hơn đối với Putin.

3. Ngay cả khi Nga chiếm được Ukraine trong một canh bạc tuyệt vọng, thì đó vẫn là một cục than đỏ trong tay Putin trên chính trường. Sau đó Nga sẽ mang một gánh nặng trở nên quá tải. Trong tình huống như vậy, không cần biết Volodymyr Zelensky còn sống hay không, Ukraine rất có thể sẽ thành lập một chính phủ lưu vong để đối đầu với Nga về lâu dài. Nga sẽ phải chịu cả các lệnh trừng phạt của phương Tây và cuộc nổi dậy trong lãnh thổ Ukraine. Lằn ranh chiến tuyến sẽ được vẽ rất dài. Nền kinh tế trong nước sẽ không bền vững và cuối cùng sẽ bị lụn bại. Khoảng thời gian này sẽ không quá một vài năm.

4. Tình hình chính trị ở Nga có thể sẽ thay đổi hoặc bị tan rã dưới bàn tay của phương Tây. Sau khi cuộc tấn công chớp nhoáng của Putin thất bại, hy vọng chiến thắng của Nga trở nên mỏng manh và các lệnh trừng phạt của phương Tây đã đạt đến khả năng chưa từng có. Vì sinh kế của người dân bị ảnh hưởng nghiêm trọng và khi các lực lượng chống chiến tranh và chống Putin tập kết với nhau, không thể loại trừ xác xuất xảy ra một cuộc binh biến chính trị ở Nga. Với nền kinh tế Nga đang trên đà sụp đổ, sẽ rất khó để Putin có thể chống chọi với tình huống nguy cấp ngay cả khi không có tổn thất trong cuộc chiến Nga-Ukraine. Nếu Putin bị lật đổ do xung đột dân sự, đảo chính hoặc một lý do nào khác, Nga sẽ càng ít có khả năng đối đầu với phương Tây hơn. Nước này chắc chắn sẽ khuất phục trước phương Tây, hoặc thậm chí còn bị chia cắt và địa vị cường quốc của Nga sẽ chấm dứt.

II. Phân tích tác động của chiến tranh Nga-Ukraine đối với bối cảnh quốc tế

1. Hoa Kỳ sẽ giành lại vị trí lãnh đạo trong thế giới phương Tây và phương Tây sẽ trở nên đoàn kết hơn. Hiện tại, dư luận cho rằng cuộc chiến Ukraine biểu thị sự sụp đổ hoàn toàn của bá quyền Mỹ, nhưng cuộc chiến trên thực tế sẽ đưa Pháp và Đức – cả hai đang muốn tách khỏi Mỹ – quay trở lại khuôn khổ phòng thủ của NATO, phá hủy giấc mơ đạt được một nền ngoại giao độc lập và khả năng tự vệ của châu Âu. Đức sẽ gia tăng đáng kể ngân sách quân sự của mình; Thụy Sĩ, Thụy Điển và các quốc gia khác sẽ từ bỏ quan điểm trung lập. Với việc Nord Stream 2 bị đình chỉ vô thời hạn, sự phụ thuộc của Châu Âu vào khí đốt tự    nhiên của Hoa Kỳ chắc chắn sẽ tăng lên. Mỹ và châu Âu sẽ hình thành một cộng đồng chung tương lai chặt chẽ hơn, và vai trò lãnh đạo của Mỹ ở thế giới phương Tây sẽ phục hồi.

2. “Bức màn sắt” sẽ lại rơi xuống không chỉ từ Biển Baltic đến Biển Đen, mà còn cho cuộc đối đầu cuối cùng giữa phe do phương Tây thống trị và các đối thủ của nó. Phương Tây sẽ vạch ra ranh giới giữa các nền dân chủ và các quốc gia độc tài, xác định sự chia rẽ với Nga như một cuộc đấu tranh giữa dân chủ và độc tài. Bức màn sắt mới sẽ không còn được vẽ ra giữa hai phe chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản, cũng như sẽ không bị giới hạn trong Chiến tranh Lạnh. Đó sẽ là một trận chiến sinh tử giữa những người ủng hộ và chống lại nền dân chủ phương Tây. Sự thống nhất của thế giới phương Tây dưới Bức màn sắt sẽ có tác động mạnh đến các quốc gia khác: chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Mỹ sẽ được củng cố, và các quốc gia khác như Nhật Bản sẽ gắn bó hơn nữa với Mỹ, sẽ có một khối thống nhất dân chủ rộng rãi chưa từng có.

3. Sức mạnh của phương Tây sẽ tăng lên đáng kể, NATO sẽ tiếp tục mở rộng và ảnh hưởng của Hoa Kỳ ở thế giới bên ngoài phương Tây sẽ gia tăng. Sau Chiến tranh Nga-Ukraine, cho dù Nga có đạt được chuyển biến chính trị như thế nào đi chăng nữa thì cũng sẽ làm suy yếu rất nhiều các lực lượng chống phương Tây trên thế giới. Bối cảnh sau cuộc biến động của Liên Xô và phương Đông năm 1991 có thể lặp lại: các lý thuyết về “sự kết thúc của hệ tư tưởng” có thể xuất hiện trở lại, sự trỗi dậy của làn sóng dân chủ hóa thứ ba sẽ mất đi động lực và nhiều nước thế giới thứ ba sẽ tiếp nhận phương Tây. Phương Tây sẽ sở hữu nhiều “bá chủ” hơn cả về sức mạnh quân sự lẫn giá trị và thể chế, sức mạnh cứng và sức mạnh mềm của nó sẽ đạt đến tầm cao mới.

4. Trung Quốc sẽ trở nên cô lập hơn trong khuôn khổ được thiết lập. Vì những lý do trên, nếu Trung Quốc không chủ động có những biện pháp ứng phó thì sẽ vấp phải sự be bờ mạnh mẽ hơn của Mỹ và phương Tây. Một khi Putin thất thủ, Mỹ sẽ không còn đối mặt với hai đối thủ chiến lược mà chỉ còn cách nhốt Trung Quốc trong vòng kiềm tỏa chiến lược. Châu Âu sẽ tiếp tục cắt đứt với Trung Quốc; Nhật Bản sẽ trở thành đội tiên phong chống Trung Quốc; Hàn Quốc sẽ tiếp tục rơi vào tay Hoa Kỳ; Đài Loan sẽ tham gia điệp khúc chống Trung Quốc, và phần còn lại của thế giới sẽ phải chọn phe theo tâm lý bầy đàn. Trung Quốc sẽ không chỉ bị Hoa Kỳ, NATO, QUAD và AUKUS bao vây quân sự, mà còn bị thách thức bởi các giá trị và hệ thống của phương Tây.

III. Lựa chọn chiến lược của Trung Quốc

1. Trung Quốc không thể bị ràng buộc với Putin và cần phải cắt bỏ càng sớm càng tốt. Theo ý tưởng xung đột leo thang giữa Nga và phương Tây sẽ giúp chuyển hướng xăm xoi của Hoa Kỳ với Trung Quốc, Trung Quốc nên vui mừng và thậm chí ủng hộ Putin, nhưng chỉ khi Nga không gục ngã. Ở cùng thuyền với Putin sẽ tác động đến Trung Quốc nếu ông ta mất quyền lực. Trừ khi Putin có thể đảm bảo chiến thắng với sự hậu thuẫn của Trung Quốc, một viễn cảnh có vẻ ảm đạm vào lúc này, thì Trung Quốc không có sức mạnh để chống lưng cho Nga. Quy luật chính trị quốc tế nói rằng “không có đồng minh vĩnh viễn cũng không có kẻ thù truyền kiếp” nhưng “lợi ích của chúng ta là vĩnh viễn và mãi mãi.” Trong hoàn cảnh quốc tế hiện nay, Trung Quốc chỉ có thể thăng tiến bằng cách bảo vệ lợi ích tốt nhất của mình, chọn kẻ thù nào ít tệ hại hơn và trút bỏ gánh nặng Nga càng sớm càng tốt. Hiện tại, người ta ước tính rằng vẫn còn một khoảng thời gian từ một hoặc hai tuần trước khi Trung Quốc mất khả năng xoay sở. Trung Quốc phải hành động một cách dứt khoát.

2. Trung Quốc nên tránh chơi cả hai bên trong một khoang thuyền, từ bỏ trung lập và chọn vị trí chủ lực dòng chính trên thế giới. Hiện giờ, Trung Quốc đã cố gắng không làm mất lòng bất cứ bên nào và đi trung gian trong các tuyên bố và lựa chọn quốc tế của mình, bao gồm cả việc bỏ phiếu trắng trong Hội đồng Bảo an Liên hiệp quốc và Đại hội đồng Liên hợp quốc    Tuy nhiên, vị trí này không đáp ứng được nhu cầu của Nga và nó đã khiến Ukraine và những người ủng hộ cũng như những người đồng tình với Ukraine tức giận, khiến Trung Quốc nằm về phía trái của thế giới. Trong một số trường hợp, trung lập rõ ràng là một lựa chọn hợp lý, nhưng nó không áp dụng trong cuộc chiến này, nơi mà Trung Quốc không đem về cho mình một lợi ích gì. Cho rằng Trung Quốc luôn chủ trương tôn trọng chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia, thì Trung quốc chỉ cần đứng chung với đa số các quốc gia trên thế giới thì có thể tránh được bị cô lập hơn nữa. Vị trí này cũng có lợi cho việc giải quyết vấn đề Đài Loan.

3. Trung Quốc cần đi được một bước đột phá chiến lược to nhất có thể và không bị phương Tây cô lập thêm. Cắt đứt quan hệ với Putin và từ bỏ quan điểm trung lập sẽ giúp xây dựng hình ảnh quốc tế của Trung Quốc và giảm bớt quan hệ với Mỹ và phương Tây. Dù khó khăn và đòi hỏi sự khôn ngoan lớn nhưng đó là lựa chọn tốt nhất cho tương lai. Quan điểm rằng một cuộc xung đột địa chính trị ở châu Âu gây ra bởi cuộc chiến ở Ukraine sẽ làm trì hoãn đáng kể sự chuyển dịch chiến lược của Mỹ từ châu Âu sang khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương nên được coi như lạc quan quá mức. Đã có những tiếng nói ở Mỹ rằng châu Âu là quan trọng, nhưng Trung Quốc còn hơn thế nữa, và mục tiêu chính của Mỹ là kiềm chế Trung Quốc trở thành cường quốc thống trị ở khu vực Ấn Độ – Thái Bình Dương. Trong hoàn cảnh như vậy, ưu tiên hàng đầu của Trung Quốc là thực hiện các điều chỉnh chiến lược cho phù hợp, nhằm thay đổi thái độ thù địch của Mỹ đối với Trung Quốc và tự cứu mình khỏi sự cô lập. Điểm mấu chốt là ngăn Mỹ và phương Tây áp đặt các biện pháp trừng phạt chung đối với Trung Quốc.

4. Trung Quốc nên ngăn chặn sự bùng nổ của các cuộc chiến tranh thế giới và chiến tranh hạt nhân và có những đóng góp cho hòa bình thế giới mà không ai làm được. Vì Putin đã kêu gọi triệt để các lực lượng răn đe chiến lược của Nga vào trạng thái sẵn sàng một cuộc chiến đặc biệt, cuộc chiến Nga-Ukraine có thể vượt khỏi tầm kiểm soát. Chính nghĩa thu hút nhiều sự ủng hộ; ý đồ bất công sẽ tìm thấy ít. Nếu Nga xúi dục một cuộc chiến tranh thế giới hoặc thậm chí một cuộc chiến tranh nguyên tử, nước này chắc chắn sẽ có nguy cơ gây xáo trộn thế giới. Để thể hiện vai trò của một cường quốc có trách nhiệm của Trung Quốc, Trung Quốc không những không thể đứng chung với Putin mà còn phải có những hành động cụ thể để ngăn chặn những cuộc phiêu lưu có thể xảy ra của Putin. Trung Quốc là quốc gia duy nhất trên thế giới có khả năng này, và nước này phải phát huy hết khả năng của mình. Việc Putin bị mất đi sự ủng hộ của Trung Quốc rất có thể sẽ kết thúc chiến tranh, hoặc ít ít ra Putin không dám leo thang chiến tranh. Do đó, Trung Quốc chắc chắn sẽ giành được sự khen ngợi rộng rãi của quốc tế về việc duy trì hòa bình thế giới, điều này có thể giúp Trung Quốc ngăn chặn sự cô lập mà còn tìm thấy cơ hội cải thiện quan hệ với Hoa Kỳ và phương Tây.

Nguyễn Khoa Thái Anh– chuyển ngữ

.

.

.